«Οι πρώτες σελίδες» - «Συναντήσεις στην πόλη» | κριτική Μαριάννας Ζαμπάρα

Η φιλόλογος Μαριάννα Ζαμπάρα, που μου έκανε την τιμή να μιλήσει για εμένα και τα βιβλία μου στην παρουσίαση στην Καμαρούλα Αγρινίου, στις 4 Σεπτεμβρίου 2025, μού εμπιστεύθηκε το κείμενό της, το οποίο μοιράζομαι μαζί σας μέσα από αυτήν την ανάρτηση.

Για τον συγγραφέα

Ο Χάρης Γαντζούδης γεννήθηκε εδώ, στην Καμαρούλα, και παρόλο που ζει αρκετά χρόνια στην Αθήνα, κουβαλά μέσα του την καταγωγή και τις ρίζες του.  Με πείσμα και αγάπη για τον λόγο, κατάφερε να χτίσει μια πορεία γεμάτη μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, βιβλία για παιδιά, ποίηση, ακόμα και τραγούδια.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως ο Χάρης είναι ένας δημιουργός που δοκίμασε όλες σχεδόν τις μορφές γραφής. Και κάθε φορά αφήνει ένα κομμάτι του εαυτού του μέσα στα έργα του.

Κι αυτό που, κατ’ εμέ, αποτελεί το πιο ξεχωριστό στοιχείο της πορείας του είναι ότι δεν προέρχεται από έναν «λογοτεχνικό κόσμο». Ό,τι έχει καταφέρει, το έχει κερδίσει βήμα-βήμα, με προσωπική δουλειά και αφοσίωση.

Οι πρώτες σελίδες

Δεν είναι απλώς μια συλλογή διηγημάτων. Είναι το ξεκίνημα του Χάρη, οι ρίζες του στη λογοτεχνία, και ταυτόχρονα η αφετηρία για όλη του την πορεία μέχρι σήμερα. Επανεκδόθηκε φέτος, σε μια αναθεωρημένη μορφή, σαν να θέλει να μας υπενθυμίσει ότι τα πρώτα βήματα στη ζωή μας πάντα αξίζει να τα ξανακοιτάμε.

Εδώ θα βρείτε δεκατρείς ιστορίες με όλα όσα κουβαλάμε ως άνθρωποι: σκοτεινά συναισθήματα, όνειρα που μοιάζουν απαγορευμένα, φόβους, απογοητεύσεις, αλλά και μικρές ελπίδες. Είναι ιστορίες που άλλες σε προβληματίζουν, άλλες σε λυτρώνουν.

Οι ιστορίες που περιλαμβάνει δεν έχουν «ηρωισμούς» ή περίτεχνα σχήματα. Είναι μικρές, καθημερινές, αλλά χτυπάνε κατευθείαν στην καρδιά. Μιλάνε για συναισθήματα που όλοι μας έχουμε νιώσει, έστω κι αν πολλές φορές δεν τολμάμε να τα παραδεχτούμε: φόβο, μοναξιά, απελπισία, αλλά και έρωτα, λαχτάρα, προσμονή για το καλύτερο.

Κι εδώ αξίζει να πούμε κάτι για τον λόγο του Χάρη. Δεν είναι λόγος «βαρύς», δεν είναι λόγος που σε κουράζει. Αντίθετα, είναι φυσικός, με ροή, απλός, κατανοητός. Δεν χρησιμοποιεί λέξεις για να εντυπωσιάσει – χρησιμοποιεί λέξεις για να επικοινωνήσει. Αυτό που γράφει, το νιώθεις πως μπορεί να το ακούσεις από έναν φίλο, από έναν άνθρωπο της διπλανής πόρτας. Κι όμως, έχει μέσα του μια μουσικότητα, μια αλήθεια που τον ξεχωρίζει.

Θα έλεγα ότι «Οι πρώτες σελίδες» μοιάζουν σαν μια εξομολόγηση. Ο συγγραφέας μοιράζεται κομμάτια του εαυτού του, αλλά αφήνει και χώρο στον αναγνώστη να δει εκεί μέσα και τον δικό του εαυτό. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ιστορίες του «πιάνουν». Δεν είναι ξένες, δεν είναι αφηρημένες – είναι σαν να τις έχεις ζήσει κι εσύ.

Μοιάζει κάπως με καθρέφτη αυτό το βιβλίο: ό,τι θα δεις μέσα του εξαρτάται από τα δικά σου βιώματα. Και εκεί έγκειται η μαγεία της λογοτεχνίας – δεν σου αφηγείται μόνο την ιστορία του συγγραφέα, αλλά και τη δική σου.

Συναντήσεις στην πόλη

Αν στο πρώτο βιβλίο ο Χάρης μας ανοίγει μια χαραμάδα στον εσωτερικό του κόσμο, εδώ κάνει κάτι διαφορετικό: ανοίγει την πόρτα σε άλλους ανθρώπους.

Συναντήσεις στην πόλη.

Εδώ έχουμε είκοσι συνεντεύξεις με ανθρώπους της τέχνης – συγγραφείς, τραγουδιστές, ηθοποιούς, ζωγράφους. Ονόματα που όλοι αναγνωρίζουμε: ο Γιώργος Χρονάς, η Ελεωνόρα Ζουγανέλη, ο Γιάννης Στάνκογλου, η Ευρυδίκη… και τόσοι άλλοι.

Αλλά το ωραίο με αυτό το βιβλίο δεν είναι τα ονόματα. Είναι ο τρόπος που τους πλησιάζει. Γιατί όλοι έχουμε διαβάσει συνεντεύξεις που μοιάζουν έτοιμες, στημένες, με ερωτήσεις που έχουν ξαναγίνει χιλιάδες φορές. Εδώ συμβαίνει το αντίθετο: οι συνεντεύξεις του Χάρη έχουν ζεστασιά, έχουν σεβασμό. Δεν θέλει να «στριμώξει» τον συνομιλητή του. Δεν ψάχνει μια ατάκα που θα κάνει εντύπωση. Δημιουργεί έναν χώρο φιλικό, όπου ο άλλος νιώθει άνετα να μιλήσει.

Στήνει μια κουβέντα με τον καθέναν τους. Ακριβώς όπως όταν κάθεσαι σε ένα καφέ και ακούς τον συνομιλητή να σου μιλάει για τα όνειρά του, για τους φόβους του, για την καθημερινότητά του.

Και έτσι προκύπτει κάτι όχι τόσο συχνό: να μιλάνε άνθρωποι αναγνωρίσιμοι για το έργο τους, αλλά και για τις ανησυχίες, τους φόβους και τις ελπίδες τους. Μιλάνε σαν άνθρωποι, όχι σαν «εικόνες» ή «είδωλα». Και εμείς, διαβάζοντας, νιώθουμε σαν να καθόμαστε στο ίδιο τραπεζάκι μαζί τους, συμμετέχοντας στην κουβέντα.

Έχει ενδιαφέρον να δούμε ότι πολλές από αυτές τις συνεντεύξεις έγιναν σε μια δύσκολη εποχή, μέσα στα χρόνια των μνημονίων. Κι όμως, μέσα από τη συζήτηση ξεπηδά μια αισιοδοξία, μια διάθεση να κρατηθεί η αλήθεια και η δημιουργία ζωντανή.

Προσωπικά, δύο πράγματα μ’ εντυπωσίασαν κυρίως διαβάζοντας τις «Συναντήσεις»

-O σεβασμός του συγγραφέα απέναντι στον συνομιλητή του. Ο Χάρης δεν διακόπτει, δεν βιάζεται. Αφήνει τον άλλον να ξεδιπλωθεί, με αξιοπρέπεια.

-Και οι ερωτήσεις του: απλές, αλλά εύστοχες. Ερωτήσεις που δεν κουράζουν, αλλά ανοίγουν δρόμους για ουσιαστικές απαντήσεις.

Αυτός είναι και ο λόγος που το βιβλίο ξεχωρίζει. Γιατί καταφέρνει να φέρει κοντά τον αναγνώστη με τους δημιουργούς, αλλά και – πιο βαθιά – να μας θυμίσει κάτι που λείπει πολύ από τις μέρες μας: την τέχνη της κουβέντας.

Κι αν θέλετε, οι Συναντήσεις στην πόλη είναι ένα βιβλίο που μας μαθαίνει να ακούμε. Να ακούμε χωρίς βιασύνη, χωρίς προκατάληψη, με ειλικρινές ενδιαφέρον. Και αυτό είναι ίσως το πιο όμορφο «μάθημα» που μπορεί να μας δώσει.

Στον πυρήνα του, το βιβλίο αυτό, μ’ έκανε να σκέφτομαι, δεν είναι για τους καλλιτέχνες. Είναι για όλους εμάς. Γιατί μέσα από τις απαντήσεις τους, βλέπουμε κάτι από εμάς τους ίδιους: τι μας βαραίνει, τι μας δίνει δύναμη, τι μας κάνει να συνεχίζουμε.

Επίλογος

Αν τα σκεφτούμε μαζί, «Οι πρώτες σελίδες» και οι «Συναντήσεις στην πόλη», θα δούμε πως μοιάζουν σαν δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος.

Το πρώτο μιλά για τον εσωτερικό μας κόσμο. Το δεύτερο για τον εξωτερικό – για τη σχέση μας με τους άλλους. Κι όμως, και τα δύο συναντιούνται στην ίδια αλήθεια: στην ανάγκη να μιλήσουμε, να μοιραστούμε, να καταγράψουμε αυτό που ζούμε.

Κι εκεί ακριβώς βρίσκεται και η ουσία της γραφής του Χάρη Γαντζούδη: μια γραφή αληθινή, ανθρώπινη, χωρίς φίλτρα.

Θα ήθελα να κλείσω με μια σκέψη:

Αν κοιτάξει κανείς το βιογραφικό του Χάρη, θα πει «πόσα έχει κάνει!». Αν όμως κοιτάξει την πορεία του στην ουσία της, θα δει κάτι ακόμα πιο σημαντικό: ότι όλα αυτά τα κατάφερε ένα παιδί από εδώ, από την Καμαρούλα, που ξεκίνησε χωρίς έτοιμες εμπειρίες, χωρίς ιδιαίτερα προνόμια. Μόνο με ανάγκη για δημιουργία και αγάπη για τον λόγο.

Και νομίζω ότι αυτό είναι και το πιο όμορφο μήνυμα της αποψινής βραδιάς: ότι οι ιστορίες – είτε τις γράφουμε, είτε τις ζούμε – είναι ο τρόπος μας να μένουμε άνθρωποι.

 

*Το κείμενο εκφωνήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2025, στην παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου Καμαρούλας, από τη φιλόλογο Μαριάννα Ζαμπάρα.